اگر در زمینه چاپ فعالیت کرده باشید یا قصد سفارش چاپ روی پارچه، چینی، سرامیک و سطوح غیر مسطح را داشته باشید احتمالاً نام چاپ سیلک یا چاپ سیلک اسکرین را شنیده‌اید. در مورد چاپ تصویر، می توان از چاپ سیلک به عنوان یک روش پرطرفدار و کاربردی نام برد.
این روش چاپی تاریخچه طولانی دارد و به دلیل ویژگی‌های منحصر به فردش در صنایع زیادی مورد استفاده قرار می‌گیرد. اگر نمی‌دانید چاپ سیلک چیست و چه ویژگی‌هایی دارد، تا آخر این مقاله همراه ما باشید.
تاریخچه چاپ سیلک
چاپ سیلک تاریخچه قدیمی دارد و مربوط به قرن‌ها پیش و کشور ژاپن می باشد. زمان اختراع این چاپ به حدود یک قرن قبل بر می گردد. این روش از چاپ شابلون، یکی از قدیمی‌ترین روش‌های چاپ است. شابلون های اولیه چاپ سیلک در ایران و چین و ژاپن به وسیله نخ ابریشمی ظریف در کنار هم نگه داشته می شدند. در نهایت، قطعات شابلون به یک پارچه ابریشمی با بافت باز که روی یک قاب باز کشیده شده بود چسبانده شده و جوهر برای ایجاد چاپ از طریق سیلک عبور داده می شد.
در ساخت پارچه ها، جامه ها، کتب مقدس و وسایل تزئینی از این روش چاپی استفاده می کردند. در اروپا، صنعتگران، تکنیک چاپ سیلک را برای مقاصد عمدتاً تجاری اتخاذ کردند. از شابلون ها برای رنگ دادن به کارت های بازی و شمائل مذهبی چاپ شده با بلوک های چوبی استفاده می شد. در قرن هفدهم، این تکنیک را برای چاپ کاغذ دیواری های تزئینی استفاده می کردند. در اواخر قرن هجدهم، چاپ سیلک وارد دنیای جدید چاپ شد.
خانه‌ها درانگلستان پر از کاغذهای شابلون، منسوجات و اثاثیه بودند. اهالی تمدن غرب و انقلاب صنعتی، چاپ سیلک را تجاری و ابداع آن را از آن خود می دانستند. در مشرق زمین، چاپ سیلک هم برای ساخت آثار هنری زیبا و هم اقلام صنایع دستی استفاده می شد.
با توجه به انعطاف پذیر بودن چاپ سیلک از آن برای چاپ روی انواع سطوح نا مسطح و سطوح پارچه‌ای، سرامیکی و.. استفاده می‌شود. همچنین این روش کاربرد زیادی در چاپ اقلام تبلیغاتی مثل سررسید، تقویم و … دارد. از این روش چاپی برای صحافی مواردی مثل کتاب ها با جلد پارچه ای در قدیم، استفاده می شد.
چاپ سیلک چیست
چاپ سیلک که در خارج از ایران آن را با نام Screen printing می‌شناسند، یکی از روش‌های مهم و پرکاربرد در صنعت چاپ است که برای تولید محصولات با کیفیت بالا و قابلیت چاپ روی سطوح مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرد، که در آن از قالب‌هایی به نام شابلون استفاده می‌شود. پارچه در زبان انگلیسی به معنای سیلک می باشد. از آنجایی که در چاپ سیلک از شابلون‌هایی که جنس پارچه یا توری دارند استفاده می‌شود، به آن چاپ سیلک (پارچه) می گویند.
به عملیاتی که طی آن جوهر و یا مرکب چاپی از یک صفحه مشبک و صاف عبور کرده و طرح نهایی را تشکیل می دهد، چاپ سیلک می گویند. غیرقابل نفوذ کردن قسمت های خاصی از صفحه مشبک به جوهر چاپ، یک شابلون ایجاد می کند؛ که مانع از عبور جوهر چاپ از صفحه می شود. بر روی قالب های چوبی یا فلزی، تور ابریشمی آغشته به یک ماده حساس به نور مثل ژلاتین را قرار می دهند و بعد از نوردهی آن را می شورند.
تصویر به دست آمده ، توسط جوهری که از این توری عبور می کند، چاپ می شود. این پارچه توری ظریف که به قاب فلزی یا چوبی وصل شده و محکم کشیده شده تا به صاف ترین حالت خودش باشد، یک صفحه چاپ را تشکیل می دهد. به طور سنتی توری این صفحات از ابریشم ساخته می شدند، اما امروزه اغلب از مواد مصنوعی و سنتزی مانند “تریلن” که از بسپاره های شیمیایی است، ساخته می شوند.(یا نایلون و پلیمرهای دیگر)
در گام بعدی، غلطک های آغشته شده به رنگ را با فشار بالا از روی شابلون طراحی شده، عبور می دهند و طرح مورد نظر روی پارچه چاپ می شود. این عمل سبب می‌شود که رنگ ها به خوبی به پارچه منتقل‌شده و طرح رنگی مورد نظر روی قطعه کار شکل گرفته و بدین ترتیب عمل چاپ صورت می گیرد.
برای تنوع دادن به لباس های تولیدی، روش چاپ سیلک، یکی از بهترین روش ها برای چاپ روی پارچه می باشد. این چاپ از نظر اقتصادی مقرون به صرفه است و به همین دلیل به یکی از پرکاربردترین روش های چاپی تبدیل شده است.
مراحل چاپ سیلک
در مرحله اول باید طرح را روی کاغذ کالک ( به مقاله کاغذ گراف چیست مراجعه کنید ) برای ساخت شابلون، پرینت کنید. در مرحله بعدی همانطور که قبلا توضیح دادیم به یک شابلون تهیه شده از قالب چوبی یا فلزی نیاز داریم که یک توری از جنس پلی استر یا ابریشم را محکم روی آن کشیده در حالی که به ماده حساس به نور آغشته می باشد و صبر می کنیم تا خشک شود. بعد از این که توری خشک شد، کاغذ کالک طراحی شده را روی آن قرار دهید. قسمت‌های چاپ شده کاغذ کالک به نور UV یا نور ساده، اجازه عبور نمی‌دهند و در نهایت نور به قسمت‌های سفید و بدون رنگ شابلون برخورد می‌کند. ماده حساس به نور که با لاک مخصوص ترکیب شده بود، بعد از قرار گرفتن در معرض نور، سخت خواهد شد.
با وجود کاربردهای فراوانی که این روش چاپی دارد، در تمامی این کاربردهای مختلف باید مراحل اجرایی چاپ به درستی انجام شود. بنابراین مراحل چاپ سیلک به سه مرحله فرایند های پیش از چاپ، هنگام چاپ و پس از چاپ تقسیم می شوند.
فرآیندهای پیش از چاپ
همانطور که در طول مقاله توضیح دادیم، چاپ سیلک به وسیله توری بسیار ریزی که در قالب و کلیشه مخصوص قرار گرفته، انجام می‌شود. یکی از اقداماتی که قبل از انجام عملیات چاپ انجام می‌شود، تهیه این توری خواهد بود. هر چه تعداد سوراخ‌های ایجاد شده در این شابلون‌ها بیشتر باشد، تاثیر مستقیم برکیفیت تصاویر داشته و در نتیجه چاپ با کیفیت تری را خواهیم داشت.
یکی دیگر از تجهیزاتی که در هنگام چاپ سیلک مورد نیاز است، میزهای نور ساده یا UV هستند. بنابراین با توجه به تصاویری که قرار است روی چه نوع صفحه ای چاپ شود، نوع خاصی از این میزها را نیاز خواهید داشت. نوری که در میزهای ساده به کار می رود از نوع مهتابی ساده می باشد.
هنگام چاپ
اگرشرکت‌هایی که چاپ سیلک انجام می دهند، بسیار مجهز باشند، از دستگاه‌های تمام اتوماتیک جهت چاپ روی انواع سطوح استفاده می‌کنند. تمام امور مربوط به چاپ، به صورت کامل توسط این دستگاه انجام می‌شود. اما در حالت دستی تمام این امور با دست انجام شده و کارکنان این مراکز چاپی باید با همه مراحل کار آشنا باشند. آماده کردن میز مخصوص، آماده سازی دسته رابر و لاستیک اسکوئجی، شابلون‌هایی چاپ تصاویرو رنگ‌های به کاررفته در این دستگاه، جزو موارد بسیار مهمی هستند . کنترل کیفیت این موارد در طول فرآیند چاپ، بسیار حائز اهمیت بوده و می بایست افرادی مجرب، تمامی موارد را کنترل و بررسی کنند.
اقدامات پس از چاپ
این مرحله دقیقاً پس از پایان چاپ سیلک شروع می‌شود. در این مرحله رنگ کردن سطوح مختلف تمام شده و رنگ باید وارد مرحله خشک شدن بشود. توجه داشته باشید اگر به عملیات خشک شدن کار اهمیت کافی داده نشود، این رنگ ها روی کار ثابت نخواهند شد. کیفیت چاپ در اثر عملیات خشک شدن ناقص به شدت پایین آمده و هزینه هایی که برای این روش چاپی انجام شده است را به هدر می دهد.
کاربردهای چاپ سیلک در صنعت چاپ
ارزانترین و ساده ترین کاربرد چاپ سیلک مربوط به چاپ صنعتی در مورد کالاهای مصرفی می‌شود. در این روش انواع تصاویر تبلیغاتی روی محصولات مختلفی مثل شیشه‌های شیر پاستوریزه، آب معدنی و نوشابه گرفته تا پارچه، چینی، سرامیک، فلز، تابلوهای راهنمایی و رانندگی، پلاک منازل و حروف روی دستگاه‌های مختلف همچون لوازم الکترونیکی قابل چاپ هستند. علاوه بر این می‌توان از این چاپ برای چاپ پوسترهای تبلیغاتی بزرگ نیز استفاده کرد.
هنرمندان، از چاپ سیلک برای ایجاد تصاویر پیچیده و پیشرفته استفاده می‌کنند. از آنجایی که با این نوع از چاپ، می‌توان روی اجسام با شکل‌های مدور و غیر مسطح نیز تصاویر را چاپ کرد، هنرمندان خلاقیت خود را به کار می‌گیرند و با ترکیب روش‌های کهن و جدید چاپ سیلک، آثار هنری منحصر به فردی را ایجاد می‌کنند. از چاپ سیلک معمولاً برای چاپ کتاب استفاده نمی‌شود، اما گاهی اوقات برای صحافی کتاب‌های ارزشمندی که جلد گالینگوردارند، از این روش برای چاپ تصاویر منحصر به فرد استفاده می کنند.
در پایان شایان ذکر است که یکی از صنایع بسیار مهم و کاربردی در تمام کشورها صنعت چاپ می باشد. در این مقاله سعی بر آن شد تا شما با صنعت گسترده و پرطرفدار چاپ سیلک آشنا شوید. چاپ سیلک این امکان را به شما می‌دهد که روی سطوح مختلف حتی اگر مدور و غیر مسطح باشند، تصاویر خود را چاپ کنید، اما گزینه مناسبی برای چاپ کتاب، مجله، روزنامه و … نیست. برای چاپ چنین محصولاتی، چاپ افست بهترین گزینه خواهد بود.
