در 18 فروردین 444 یزدگردی مطابق با 8 رجب 467 و یا 14 اسفند 453 هجری شمسی؛ با فرمان سلطان جلال الدین ملک‌شاه سلجوقی، جلسه‌ای برگزار شد برای تغییر تقویم که شامل افرادی همچون: منجم جوان، عمر خیام نیشابوری(متولد 8 خرداد 420 هـ ش)، عبدالرحمن خازنی، بهرام( منجم مخصوص ملک‌شاه)، ابوالمظفر اسفزاری، ابن کوشک بیهقی، حکیم ابوالعباس لوکری، میمون بن نجیب واسطی بود.
بعد از گذشت 4 سال تحقیق، متوجه شدند که نوروز سال 488 یزدگردی، 18روز زودتر از بهار شروع شده؛ برای حل این مشکل 18 شبانه روز را کبیسه کردند. یعنی با این کار 19 فروردین 448 یزدگردی، نوروز اعلام شد؛ که به نوروز سلطانی نام گرفت. در نهایت این تقویم را به اسم سلطان آن دوره یعنی سلطان جلال الدین ملک‌شاه، تقویم جلالی نام گرفت. سال 488 یزردگردی شامل 383 روز بود که سال کبیسه ملک‌شاهی نام گرفت.
شروع تقویم جلالی از جمعه اول فروردین 458(هـ ش) مطابق با 15 مارس 1079 میلادی و 10 رمضان 471 می‌باشد. تقویم جلالی: 12 ماه(30 روزه) با 5 یا 6 روز اضافه تر بود که روز های اضافه به آخر ماه اسفندارمذ اضافه می‌شد.
با تاریخچه تقویم میلادی آشنا شوید
تقویم جلالی چیست؟
این تقویم را یکی از دقیق‌ترین گاه‌شمار‌ها دانسته‌اند، زیرا تا پیش از تنظیم تقویم جلالی، «کبیسه»ها یا حساب نمی‌شدند و یا به شکلی در تقویم جای می‌گرفتند که باز هم مشکلات خود را داشت؛ بنابراین، آنچه گاه‌شمار جلالی را برجسته کرده است، شیوه محاسبه کبیسه‌هاست.
کبیسه‌گیری گاه‌شمار جلالی در برابرسازی ماه‌های سال با حرکت واقعی خورشید در منطقه البروج و نیز محاسبه سال و تطبیق سرآغاز آن با نقطه اعتدالی، در مقایسه با سایر گاه‌شماری‌های خورشیدی، از جمله گاه‌شمار میلادی به‌مراتب دقیق‌تر است. چراکه تقویم جلالی علاوه بر کبیسه‌های معمول چهارساله از کبیسه پنج ساله نیز استفاده کرده است.
دربارهٔ روش کبیسه‌گیری جلالی نظرهای متفاوتی وجود دارد و بیشتر عقیده بر این است که در آغاز امر روشی خاص اعمال نشده و سال‌های کبیسه در آن مانند تقویم رسمی کنونی ایران ثابت نبوده و کبیسه کردن مطابق با نتایج رصد سالانه بوده است.
طبق کبیسه‌های پیشنهاد شده از جمله زیج ایلخانی تقویم جلالی دارای یکدوره ۱۲۸ ساله با جمعا ۳۱ روز کبیسه می باشد. هر دوره کبیسه گیری ۱۲۸ ساله شامل یک زیردوره ۲۹ ساله و سه زیردوره ۳۳ ساله است که هر زیردوره یک کبیسه با فاصله پنج ساله در آغاز، پیش از کبیسه‌های چهارساله دارد. با این شیوه کبیسه گیری، سال جلالی ۳۶۵٬۲۴۲۱۸۷۵ روز و میزان دقت آن یک روز در هر ۸۸٬۵۷۴ سال می‌باشد.
با تاریخچه تقویم ایرانی و سیر تکامل آن آشنا شوید.
در کبیسه گیری پیشنهاد شده توسط ذبیح بهروز، یک دوره بزرگ ۲۸۲۰ ساله وجود دارد که مورد توجه احمد بیرشک نیز قرار گرفته است. در طی این دوره بزرگ ساعت تحویل سال تکرار می‌شود و شامل ۲۲ دوره ۱۲۸ ساله سابق به علاوه یک کبیسه چهارساله می باشد. در نتیجه دوره بزرگ یک زیردوره ۳۷ ساله در انتها دارد. در این شیوه سال خورشیدی ۳۶۵٬۲۴۲۱۹۸۵۸ روز و میزان دقت آن یک روز در هر ۴۷۶۱۹۰۵ سال می‌باشد؛ که شیوه اخیر دقیق‌ترین کبیسه‌گیری سال خورشیدی می‌باشد.
گاه‌شمار جلالی را در هماهنگی با سال اعتدالی دقیق ترین گاه‌شمار جهان دانسته‌اند. در برابر تقویم اروپایی که در هر ۳۲۲۶ سال یک روز خطا دارد، گاه‌شماری جلالی در هر ۱۱۶۵۲۹ سال یک روز خطا دارد
مبدع تقویم جلالی
چنان که می‌دانیم هر سال ۳۶۵ روز و پنج ساعت و ۴۸ دقیقه و ۴۹ ثانیه است و منظور از کبیسه همین پنج ساعت و اندی است که منجمان از قدیم در این فکر بوده‌اند که با آن چه کنند. در دوره ساسانی، پس از هر ۱۲۰ سال، یک سال را به صورت چرخشی ۱۳ ماهه حساب می‌کردند. به این معنا که پس از ۱۲۰ سال اول، فروردین دو ماه و بعد از ۱۲۰ سال دوم، اردیبهشت دو ماه و به همین ترتیب تا اسفندماه در نظر گرفته می‌شد تا کبیسه محاسبه شود. پس از اسلام این کار به فراموشی سپرده شد و در نتیجه، بین سال عرفی و سال حقیقی اختلاف به وجود آمد؛ به طوری که دیگر نوروز، یعنی اول فروردین، با اول بهار مطابقت نداشت. این بود که جلال الدین ملک شاه از گروه از اخترشناسان که خیام جوان در رأس آن‌ها بود، خواست که این مشکل را برطرف کنند. آن‌ها وقتی که رصد کردند، دیدند که ۲۱ روز از سال طبیعی جلو افتاده‌اند، یعنی متوجه شدند که روز نوروز آن‌ها در ۲۱ فروردین واقع شده و به همین دلیل، آن‌ها در سال ۴۵۸ هجری سال خود را ۲۰ روز عقب کشیدند.
روز سرآغاز این گاه‌شمار، اول فروردین سال ۱ جلالی (۴۵۸ هجری خورشیدی)، برابر نهم رمضان سال ۴۷۱ هجری قمری قراردادی (دهم رمضان سال ۴۷۱ هجری قمری هلالی) و مطابق با ۱۵ مارس ۱۰۷۹ میلادی جولیانی (۲۱ مارس ۱۰۷۹ میلادی گرگوری) می باشد. در این گاه‌شماری روز اول سال طوری تنظیم شده است که با برابری بهاری که نوروز نامیده می‌شود، همگام شود و در پایان سال‌ها ۳۶۵ یا ۳۶۶ روز دارند.
همچنین سال قمری در هرسال ده روز با سال حقیقی اختلاف دارد که موجب اختلالات و اشکالات زیادی در محاسبات می شد، اما با اختراع تقویم جلالی و استفاده از آن این مشکل برطرف شد.
. در ایران تا قبل از مشروطه گاه‌شمار جللالی مورد قبول نبود؛ اما در سال 1329 هجری قمری مطابق با 1289 هجری خورشیدی، تمامی نام‌ها و مدت زمان ماه‌ها (تعداد روزهای هر ماه) در شکل تقویم هجری شمسی تغییر کرد و دوباره با تغییر تعداد روزهای هر ماه و اسم‌های هر 12 ماه در سال 1304 هجری خورشیدی، بلاخره در مجلس شورای ملی به گاه‌شمار رسمی ایران شناخته شد.
گاه‌شمار ایران و گاه‌شمار افغانستان از روی گاه‌شمار جلالی به وجود آمده است.
